တၢ်ဒ့ၣ်စၢၤ တုၤအလၢာ်အိၣ်လီၤကအိ
ယသိလ့ၣ်အဆံးတခိၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးဒံၣ်ကၠ့းတဲၣ် (digital) နီၣ်ဂံၢ်ဒုးနဲၣ်တၢ်ဖိလၢ လံာ်ဖျၢၣ် DTE, ဒီးအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ “တၢ်ဒ့ၣ်စၢၤ တုၤအလၢာ်အိၣ်လီၤကအိ” (Distance'til Empty) န့ၣ်လီၤ. ဒံၣ်ကၠ့းတဲၣ် နီၣ်ဂံၢ်ဒုးနဲၣ်တၢ်အံၤ ယလဲၤတၢ်ဆူညါ တၢ်ဒ့ၣ်စၢၤကန့ၢ်ဝဲထဲလဲၣ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါယၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. ခ့ခါအကတီၢ်, သိလ့ၣ် အသီတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပနီၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. ပတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤအသုတတံာ်တာ်အဂီၢ်, တချုးလၢယကဘၣ်မၤပှဲၤ သိလ့ၣ်အသိဒံးဘၣ်န့ၣ် လၢပတၢ်လဲၤအဂီၢ်, အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါဆိ ပသိလ့ၣ်အသိ မ့ၢ်အိၣ်တ့ၢ်လၢလၢလီၢ်လီၢ်ဒံးဧါန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကါဒိၣ်အဃိ, ပိးလီဖိအံၤ ကဲဘျုးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလိာ်အထံၣ်တဆံ ဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် လၢပျၢၤတၢ်ပနီၣ်ဒုးနဲၣ်တၢ် လၢအလီၤဂာ်လိာ်သးဒီး DTE န့ၣ် မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါတ့ၢ်နဲဧါ. တၢ်ပနီၣ်ဒုးနဲၣ်တၢ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ "မုၢ်အိၣ်ဘှံးနံၤ" န့ၣ်လီၤ. ဖဲလံာ် ၂ မိၤရှ့ အဆၢဒိၣ် ၂၀ န့ၣ် မုၢ်ဃုနံၤဝံၤအလီၢ်ခံ, ကစၢ်ယွၤစံးဘၣ်ပှၤလၢ “သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် မုၢ်အိၣ်ဘှံးအနံၤ လၢနကပာ်စီဆှံအီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. နကမၤဘၣ် တၢ်ဃုနံၤ ဒီးမၤနတၢ်မၤခဲလၢာ်လီၤ. မ့မ့ၢ် မုၢ်နွံနံၤတနံၤန့ၣ် မ့ၢ်ယွၤနကစၢ်အတၢ်အိၣ်ဘှံးအနံၤလီၤ...…
တၢ်ဃုထၢ အဒူအဃိၤ
ဖဲ ဖရဲ(န)ကိၣ် စဲးဖရဲလံၣ် (Franco Zeffirelli) အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ ကဒိဝဲ ရှ့းစပံယၢၣ် အတၢ်တဲပူ "ရိၣ်မံၣ်ယိၣ်ဒီးကၠူလယဲး" (Romeo and Juliet), တၢ်ဂီၤမူ လၢပှၤပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်တဖၣ် စံးပတြၢၤဂ့ၤဝဲတယုၢ်အံၤအဂီၢ်, ဘၣ်ဆၢတဲာ်ပာ်လီၤအသးဒူဒူန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂီၤမူအဂီၢ်, အဝဲဃုထၢထီၣ် ပှၤသးစၢ်ခွါဂဲၤဒိ လၢအမံၤတဟူသၣ်ဖျါဒံးဘၣ်ခံဂၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ်သပှၢ်ပှၢ်လၢ ပှၤခံဂၤအံၤ အသးအနံၣ်အလါ ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဘူးကတၢၢ်ဒီး ရှ့းစဖံယၢၣ် အတၢ်တဲပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. စဲးဖရဲလံၣ် ဃုထၢထီၣ် လဲနၢး(ဒ) ဝှဲးထ့(န) (Leonard Whiting) လၢအသးအိၣ်တဆံနွံၣ်နံၣ်တဂၤ, ကဘၣ်ဂဲၤဒိဝဲဒၣ်လၢရိၣ်မံၣ်ယိၣ်အလီၢ်, ဒီး အိၣ်လ့ဘယၣ် ဟၢးစံၣ် (Olivia Hussey) လၢအသးအိၣ် တဆံဃုနံၣ်တဂၤ, ကဘၣ်ဂဲၤဒိဝဲလၢ ကၠူလယဲး အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတနီၤနီၤ ကဆိကမိၣ်ဝဲဒၣ် ဖဲကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး ဃုထၢ အပျဲၢ်အဘီၣ် တဆံခံဂၤ, လၢခံန့ၣ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်လၢအကလဲၤစိာ် ခရံာ်အတၢ်သးခုကစီၣ်- တၢ်ပျၢ်တၢ်ဒဲးဘး ဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်, ကဘၣ်ပာ်လီၤအသးဒူဒူန့ၣ်လီၤ. စိၤဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်, အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်အကျါတနီၤန့ၣ်…
တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဖၣ် လၢအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိတအိၣ်
ကၠူလယၣ် (Julia) ပၢၤဃာ်ဝဲဒၣ် တၢ်ကစီၣ်ဖိ လၢအဝၤဆှၢန့ၢ်အီၤ “ယအဲၣ်နၤလီၤ. ယတလဲၤသဒၣ်နၤနီတဘျီဘၣ်” န့ၣ် လၢအကွဲၤဒီနၢ်ပူၤ, ဒ်သိးကဖးဝဲ ဖဲအပျံၤတၢ်တဘျီလၢ်လၢ်အကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲမ့ၢ်ဖိသၣ်အကတီၢ်, ဘၣ်လဲၤခီဖျိဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်အဃိ, အတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ တၢ်ကစူးကွံာ်ညိကွံာ်အီၤန့ၣ် အိၣ်ထီၣ်လၢအသးပူၤန့ၣ်လီၤ. ကၠူလယၣ် မၢအဝၤ မၤလီၤတံၢ်အီၤတလီၢ်လီၢ်, ဒီးအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ အဝၤကဟဲက့ၤလၢ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအလီၢ်, လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီအပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကၠူလယၣ် ကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် အတၢ်ပျံၤတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဖၣ် လၢကျိၤကျဲအဘၣ်အဂီၢ်, တၢ်ထုကဖၣ်, ဒီးတၢ်စံးကတိၤဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤအီၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ ယကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် ယတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဖၣ်အံၤ ခီဖျိလၢယဝၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ, လၢအပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ်တ့ၢ်ယဲလၢ အတၢ်အၢၣ်လီၤတဖၣ်န့ၣ်တီဝဲ, ဒီးမၤဝဲဒ်အစံးတ့ၢ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ.
စီၤပၤ ယၤရၤဘၣ် စ့ၢ်ကီး အိၣ်ဒီးအတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိတအိၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ စီၤရှလိၤမိၤ တဒိကနၣ်ယွၤအဃိ, ကစၢ်ယွၤ အၢၣ်လီၤအီလီၤ စီၤယၤရၤဘၣ်လၢ,“ဒီးယကဟံးန့ၢ် ဘီမုၢ်န့ၣ်လၢ (စီၤဒၤဝံး) အဖိခွါအစုပူၤ, ဒီးယကဟ့ၣ်လီၤအီၤလၢနၤ, ပှၤဆံဆဲၣ်ဒူၣ်” (၁ စီၤ ၁၁:၃၅) န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ…
အရံး(စ)တိၣ်တၢၣ် မ့ၢ်အိၣ်ဝဲဖဲစီၢ်နီၤခိၣ်
အရံး(စ)တိၣ်တၢၣ် စံးဝဲလၢ ပှၤကကဲထီၣ် တံၤသကိးလၢ ယွၤန့ၣ် တသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, တၢ်ရ့တံၤရ့သကိးစံးတၢ်န့ၣ် လိၣ်ဘၣ်ခွဲးယာ်အတီၤအပတီၢ်ဒ်သိးသိးအဃိ, မ့ၢ်ယွၤကအိၣ်ဝဲတဂၤဂၤ လၢကစူးကွံာ်ညိကွံာ် အလီၢ်အလၤလၢမူခိၣ်, ဒီးကကဲထီၣ် ပှၤတုၤသိးသိးဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အပတီၢ်ဖုၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ကသ့ဝဲဒၣ်ဧါ.
ယဆိကမိၣ်ထီၣ်ယဲလၢ ဖဲဟါတၢ်အီၣ်လၢခံကတၢၢ်အကတီၢ်, အရ့း(စ) တိၣ်တဲၣ် မ့ၢ်ဘၣ်အီၣ်အီသကိးတၢ်ဒီးကစၢ်ခရံာ် (မး ၂၆:၂၆-၃၅) န့ၣ်ဒီး, ကမၤဝဲတၢ်မနုၤတမံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, ကစၢ်ယ့ၣ်ရှူး- ကယဲၢ်တၢ်ဘၣ်တ့ခဲလၢာ် အကစၢ်တဂၤ, လၢအစူးကွံာ် ညိကွံာ်မူခိၣ်ဘီမုၢ်, ဒီးလိၣ်ထီၣ်အသးလၢပှၤကညီ, ဒီးဒိးန့ၢ်ကုၢ်အက့ၢ်အဂီၤ (ဖံ ၂:၆-၈, ကလီး ၁:၁၆) န့ၣ်လီၤ. ဒီးစံးဘၣ်တဲဘၣ် အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ "ယတကိးလၢၤဘၣ်သုလၢကုၢ်လၢပှၤဘၣ်...., ယကိးက့ၤလံသု လၢတံၤလၢသကိး" (ယိၤ ၁၅:၁၅) န့ၣ်လီၤ.
ပှၤဆ့ၣ်နီၤ လၢဟါတၢ်အီၣ် အစီၢ်နီၤခိၣ်တဖၣ်အဃိ, အရ့း(စ) တိၣ်တဲၣ် စ့ၢ်ကီး ကကမၢကမၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်, စီၤမးသဲ, ပှၤထၢန့ၢ်တၢ်အခိအသွဲ လၢပှၤရိမ့ၤဖိအဂီၢ်, ဝံၤန့ၣ်ဒီး, စီၤရှံမိၣ်,…
တၢ်ကဟုကယာ် ပှၤဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ်
ကၠိစဖံ ဘၢးတလၢၢ် (Josephine Butler) မ့ၢ်ကိတိာ်အမါ, ပိာ်မုၣ်လၢ အမံၤဟူသၣ်ဖျါ တဂၤအံၤ, ထံၣ်လီၤက့ၤအသး ဒ်အမ့ၢ် ပှၤဂဲၤပျုၢ်ဃ့န့ၢ် ပိာ်မုၣ်တဖၣ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂီၢ်, လၢတဒိးန့ၢ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်တီ, ဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါအဝဲသ့ၣ် ဒ်အမ့ၢ် “ပိာ်မုၣ်တဖၣ် မၤတၢ်လၢမုၢ်နၤအကတီၢ်” (Ladies of the night), ဒီးပှၤတဝၢဖိတဖၣ် ထံၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ “ပှၤတဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖၣ်” (Least desirables) န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢအါနံၣ်အါလါအတီၢ်ပူၤ, အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် ယွၤအဒိၣ်အယိာ်န့ၣ် သဆၣ်ထီၣ်အီၤ ဒ်သိးကကျဲးစၢးထီဒါ ကီၢ်အဲကလံး အတၢ်ဘျၢသဲစး ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဆါဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်အဂ့ၢ်, ဘၣ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်အီၤ ဖဲ ၁၈၆၀ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘျၢသဲစးပာ်ဖျါဝဲ ပိာ်မုၣ်တဖၣ် တၢ်ဆါဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ် မ့ၢ်အိၣ်-တအိၣ်, ဒ်သိးတၢ်ကသ့ၣ်ညါအီၤအဂီၢ် ကဘၣ်တၢ်မၤကွၢ် နးနးကျံးကျံး, ဒီးတၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၁၈၈၃ နံၣ် တၢ်ကဘှီက့ၤ တၢ်ဘျၢသဲစးအဂီၢ်န့ၣ် ဖါလ့မဲာ် (parliamentary) တၢ်တဲလိာ်ဃိလိာ်သးအကတီၢ်, အဝဲလဲၤဃ့ဘါထုကဖၣ်သကိးတၢ်ဒီးပိာ်မုၣ်အဂၤတဖၣ်လၢ ဝဲး(စ)မ့စတၢၣ် (Westminster) တၢ်ဘါသရိၣ်န့ၣ်လီၤ.…